विशेषण म्हणजे काय? (Adjective in Marathi) | उदाहरणांसह सविस्तर माहिती

मराठी व्याकरण समजून घेताना विशेषण हा विषय खूप महत्त्वाचा ठरतो.

आपण रोज बोलताना किंवा लिहिताना अनेक शब्द वापरतो, पण त्या शब्दांमधील नेमकी भूमिका काय आहे, हे अनेकदा लक्षात येत नाही.

एखाद्या वस्तूचे, व्यक्तीचे किंवा संकल्पनेचे गुणधर्म स्पष्ट करणारे शब्द म्हणजेच विशेषण.

शाळेतील मराठी व्याकरण असो, स्पर्धा परीक्षा असो किंवा लेखन कौशल्य सुधारायचे असो — adjective in Marathi example हा टॉपिक नीट समजला तर भाषा अधिक प्रभावी होते.

या लेखात आपण विशेषण म्हणजे काय, ते कसे ओळखायचे आणि प्रत्यक्ष वापरात ते कसे येते, हे अगदी सोप्या उदाहरणांसह पाहणार आहोत.

विशेषण म्हणजे काय? (Adjective Meaning in Marathi)

नाम किंवा सर्वनामाबद्दल अधिक माहिती देणारा, त्याचे गुण, संख्या, रंग, आकार किंवा स्थिती सांगणारा शब्द म्हणजे विशेषण.

सोप्या भाषेत सांगायचे तर, विशेषण हे नामाला extra detail देते.

वाक्यातील अर्थ अधिक स्पष्ट, जिवंत आणि समजण्यास सोपा बनवण्याचे काम विशेषण करते.

उदाहरण पाहूया:

• सुंदर मुलगी
• मोठे घर
• लाल फूल

वरील प्रत्येक उदाहरणात:

• मुलगी, घर, फूल → नाम
• सुंदर, मोठे, लाल → त्या नामाची वैशिष्ट्ये सांगणारे शब्द, म्हणजेच विशेषण

यामुळे वाक्य केवळ पूर्णच होत नाही, तर अधिक स्पष्टही होते.

विशेषणाची ओळख कशी करावी?

विशेषण ओळखण्यासाठी एक सोपी ट्रिक आहे.

वाक्यातील एखादा शब्द काढून टाकला, तरी वाक्य grammatically बरोबर राहते, पण अर्थ अपूर्ण वाटतो — तर तो शब्द बहुतेक वेळा विशेषण असतो.

उदाहरण:

• तो चांगला विद्यार्थी आहे. इथे “चांगला” काढून टाकल्यास:
• तो विद्यार्थी आहे.

वाक्य बरोबर आहे, पण विद्यार्थ्याबद्दलची माहिती कमी झाली. म्हणून “चांगला” हे विशेषण आहे.

विशेषणाचे मुख्य प्रकार (Overview)

मराठीत विशेषणांचे काही प्रमुख प्रकार मानले जातात.

पुढील भागात आपण प्रत्येक प्रकार स्वतंत्रपणे, उदाहरणांसह समजून घेणार आहोत:

1. गुणवाचक विशेषण
2. संख्यावाचक विशेषण
3. परिमाणवाचक विशेषण
4. दर्शक विशेषण
5. संबंधवाचक विशेषण

विशेषणाचे प्रकार (Adjective in Marathi with Examples)

मराठी व्याकरणात विशेषणांचे प्रकार समजून घेतले, की वाक्यरचना अधिक अचूक आणि प्रभावी करता येते.

प्रत्येक प्रकाराचा उद्देश वेगळा असतो आणि तो नामाबद्दल विशिष्ट प्रकारची माहिती देतो.

चला, आता विशेषणाचे प्रमुख प्रकार एक-एक करून सोप्या उदाहरणांसह समजून घेऊया.

१) गुणवाचक विशेषण

नामाचे गुण, दोष, रंग, आकार, स्वभाव किंवा अवस्था दर्शवणाऱ्या विशेषणांना गुणवाचक विशेषण म्हणतात.

हे विशेषण सर्वाधिक वापरले जाते आणि दैनंदिन बोलण्यातही सहज आढळते.

उदाहरणे:

• हुशार विद्यार्थी
• सुंदर बाग
• जुना किल्ला
• गोड फळ

वरील उदाहरणांत हुशार, सुंदर, जुना, गोड हे शब्द नामाचे गुण सांगत आहेत, म्हणून ती गुणवाचक विशेषणे आहेत.

२) संख्यावाचक विशेषण

नामाची संख्या, क्रम किंवा निश्चित मोजमाप दर्शवणाऱ्या विशेषणांना संख्यावाचक विशेषण म्हणतात.

हे विशेषण वाक्यात अचूक माहिती देण्यासाठी उपयुक्त ठरते.

उदाहरणे:

• तीन पुस्तके
• पहिला क्रमांक
• दहा विद्यार्थी
• दुसरा मजला

इथे संख्या किंवा क्रम स्पष्ट होत असल्याने ही सर्व संख्यावाचक विशेषणे आहेत.

३) परिमाणवाचक विशेषण

नामाचे प्रमाण, मात्रा किंवा किती प्रमाणात आहे हे सांगणाऱ्या विशेषणांना परिमाणवाचक विशेषण म्हणतात.

हे विशेषण बहुतेक वेळा अमोजता येणाऱ्या नामांसोबत वापरले जाते.

उदाहरणे:

• थोडे पाणी
• जास्त काम
• भरपूर वेळ
• कमी दूध

या शब्दांमुळे वस्तू किती प्रमाणात आहे याची कल्पना येते.

४) दर्शक विशेषण

नामाकडे थेट निर्देश करणाऱ्या, म्हणजेच ‘कोणते?’ किंवा ‘कोणता?’ असा संदर्भ देणाऱ्या विशेषणांना दर्शक विशेषण म्हणतात.

उदाहरणे:

• हा मुलगा
• ती मुलगी
• ते पुस्तक
• हे फुल

इथे विशेषण नामाला थेट दाखवते किंवा ओळख करून देते.

५) संबंधवाचक विशेषण

नामाचा इतर व्यक्ती, वस्तू किंवा घटकाशी संबंध दर्शवणाऱ्या विशेषणांना संबंधवाचक विशेषण म्हणतात.

उदाहरणे:

• माझे घर
• तुझी वही
• त्याचा मित्र
• आपली संस्कृती

या उदाहरणांत मालकी किंवा संबंध स्पष्ट होतो.

वाक्यात विशेषणाचा योग्य वापर

विशेषण फक्त ओळखण्यासाठीच नाही, तर ते योग्य ठिकाणी आणि योग्य रूपात वापरणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे.

मराठीत विशेषण बहुतेक वेळा नामाच्या आधी येते आणि ते नामाच्या लिंग, वचन आणि विभक्तीशी सुसंगत असते.

उदाहरणे:

• चांगला मुलगा / चांगली मुलगी
• मोठे घर / मोठी खोली
• नवीन पुस्तक / नवीन पुस्तके

यामुळे वाक्य व्याकरणदृष्ट्या बरोबर आणि ऐकायला नैसर्गिक वाटते.

विशेषण वापरताना होणाऱ्या सामान्य चुका

विशेषण समजले तरी काही चुकांची शक्यता असते.

त्या आधीच लक्षात घेतल्या, तर लेखन आणि बोलणं दोन्ही सुधारते.

• नामाचे लिंग बदलले तरी विशेषण न बदलणे
• गरजेपेक्षा जास्त विशेषणे वापरून वाक्य जड बनवणे
• चुकीच्या प्रकारचे विशेषण वापरणे

उदाहरण (चूक → योग्य):

• चूक: सुंदर मुलगा आहे.
• योग्य: सुंदर मुलगा आहे. (इथे बदल नाही)
• पण: सुंदर मुलगी आहे. (लिंगानुसार बदल)

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

विशेषण आणि नाम यात मुख्य फरक काय?

नाम व्यक्ती, वस्तू किंवा ठिकाण दर्शवते, तर विशेषण त्या नामाचे गुण किंवा वैशिष्ट्य सांगते.

एकाच नामासाठी एकापेक्षा जास्त विशेषणे वापरता येतात का?

हो, पण गरज असेल तेव्हाच.

उदा. सुंदर मोठे घर.

प्रत्येक वाक्यात विशेषण असते का?

नाही.

काही वाक्ये विशेषणांशिवायही पूर्ण आणि योग्य असू शकतात.

निष्कर्ष

विशेषण हा मराठी व्याकरणाचा असा घटक आहे, जो भाषा अधिक स्पष्ट, प्रभावी आणि अर्थपूर्ण बनवतो.

प्रकार, उदाहरणे आणि योग्य वापर समजला, की लेखन आणि संभाषण दोन्हींचा दर्जा आपोआप वाढतो.

Thanks for reading! विशेषण म्हणजे काय? (Adjective in Marathi) | उदाहरणांसह सविस्तर माहिती you can check out on google.